Cukrzyca wywołana przez sterydy
Cukrzyca steroidowa jest zaburzeniem endokrynologicznym, które rozwija się w wyniku wysokiego stężenia w osoczu hormonów kory nadnerczy i upośledzenia metabolizmu węglowodanów. Objawia się objawami hiperglikemii: szybkim zmęczeniem, zwiększonym pragnieniem, częstym i obfitym oddawaniem moczu, odwodnieniem i zwiększonym apetytem.
Specyficzne rozpoznanie opiera się na laboratoryjnym wykryciu hiperglikemii, ocenie stężenia steroidów i ich metabolitów (mocz, krew). Leczenie cukrzycy steroidowej obejmuje odstawienie lub zmniejszenie dawki glikokortykoidów, zabieg operacyjny mający na celu zmniejszenie produkcji hormonów kortykosteroidowych oraz terapię przeciwcukrzycową.
Cukrzyca indukowana sterydami może być wywołana przez długotrwały wzrost wydzielania kortykosteroidów lub przez przyjmowanie ich w postaci leków. W drugim przypadku choroba jest synonimicznie nazywana cukrzycą indukowaną lekami. Nie jest ona początkowo związana ze stanem czynnościowym trzustki, rozwija się na tle leczenia hormonalnego i może ustąpić samoistnie po odstawieniu leku.
Cukrzyca indukowana steroidami, wywołana wzrostem naturalnych hormonów, najczęściej występuje w chorobie Icenko-Cushinga. W tej grupie chorych wskaźniki epidemiologiczne sięgają nawet 10-12%. Dokładne informacje na temat częstości występowania w populacji ogólnej nie są dostępne.
Cukrzyca indukowana sterydami może być wywołana przez długotrwały wzrost wydzielania kortykosteroidów lub przez przyjmowanie ich w postaci leków. W drugim przypadku choroba jest synonimicznie nazywana cukrzycą indukowaną lekami. Nie jest ona początkowo związana ze stanem czynnościowym trzustki, rozwija się na tle leczenia hormonalnego i może ustąpić samoistnie po odstawieniu leku.
Cukrzyca wywołana wzrostem naturalnych hormonów najczęściej występuje w chorobie Icenko-Cushinga. W tej grupie chorych wskaźniki epidemiologiczne sięgają nawet 10-12%. Nie ma dokładnych informacji na temat częstości występowania cukrzycy wywołanej steroidami w populacji ogólnej.
Objawy cukrzycy steroidowej
Obraz kliniczny przedstawia triada cukrzycowa – polidypsja, poliuria i szybkie męczenie się. Na ogół objawy są mniej nasilone niż w cukrzycy typu 1. Pacjenci zauważają wzmożone uczucie pragnienia, stałą suchość w ustach. Przyjmowanie płynów zwiększa się kilkakrotnie, nawet do 4-8 litrów na dobę.
Pragnienie utrzymuje się nawet w nocy. Apetyt może być zwiększony, a waga może pozostać bez zmian lub wzrosnąć. Zwiększa się zapotrzebowanie na mocz. Wydalane jest około 3-4 litrów moczu na dobę, u dzieci i osób starszych występuje nocna enureza. Wielu pacjentów cierpi na bezsenność, w ciągu dnia odczuwa zmęczenie, nie radzi sobie z wykonywaniem zwykłych czynności, odczuwa senność.
Na początku choroby objawy narastają gwałtownie, podobnie jak w cukrzycy typu 1: pogarsza się ogólne samopoczucie, pojawiają się bóle głowy, drażliwość i uderzenia gorąca. Przedłużającemu się początkowi choroby towarzyszy świąd skóry i błon śluzowych. Częściej występują zmiany ropne i wysypki, a rany długo się goją. Włosy stają się suche, a paznokcie mają tendencję do rozdwajania się i łamania. Pogorszenie ukrwienia i przekaźnictwa nerwowego objawia się upośledzeniem termoregulacji w kończynach, mrowieniem, drętwieniem i uczuciem pieczenia w stopach, rzadziej w palcach.
Leczenie cukrzycy steroidowej
Leczenie etiotropowe polega na wyeliminowaniu przyczyn hiperkortyzolemii. Jednocześnie podejmowane są działania mające na celu przywrócenie i utrzymanie normoglikemii, zwiększenie wrażliwości tkanek na działanie insuliny oraz pobudzenie aktywności zachowanych komórek β. W podejściu kompleksowym pacjenci objęci są opieką w następujący sposób:
- Obniżone stężenie kortykosteroidów. W przypadku endogennej hiperkortyzolemii w pierwszej kolejności dokonuje się przeglądu leczenia choroby podstawowej. Jeśli dostosowanie dawki nie jest skuteczne, rozważa się zabieg operacyjny – usunięcie nadnerczy, kory nadnerczy, guzów. Obniża się stężenie hormonów steroidowych i normalizuje poziom cukru we krwi.
- Korekta farmakologiczna hiperglikemii. Leki dobiera się indywidualnie, biorąc pod uwagę etiologię cukrzycy, jej stadium i ciężkość przebiegu. Jeśli trzustka jest uszkodzona, komórki beta uległy częściowemu lub całkowitemu zanikowi, przepisuje się insulinoterapię. W łagodnych postaciach choroby, zachowanej tkance gruczołowej i odwracalnej oporności komórek na insulinę, przepisuje się doustne leki hipoglikemizujące, takie jak preparaty z grupy sulfonylomoczników. Czasami wskazane jest połączenie insuliny i leków hipoglikemizujących.
- Dieta przeciwcukrzycowa. Większość pacjentów stosuje dietę leczniczą nr 9. Dieta jest tak skonstruowana, aby skład chemiczny pożywienia był zrównoważony, nie wywoływał hiperglikemii i zawierał wszystkie niezbędne składniki odżywcze. Zasady diety niskowęglowodanowej: wykluczyć źródła lekkich węglowodanów – słodycze, pieczywo, napoje słodzone. W diecie przeważają pokarmy białkowe i wysokobłonnikowe. Uwzględnia się indeks glikemiczny. Posiłki spożywane są w małych porcjach, 5-6 razy dziennie.
